سیستوسکوپی یک نوع آندوسکوپی و در واقع یک روش تشخیصی است که با هدف تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با مثانه، مجاری ادراری، پروستات و … انجام شده و به متخصص اورولوژی کمک می‌کند تا قسمت‌های داخلی مثانه و لوله‌ی دفع ادرار از بدن را به خوبی مشاهده کرده و مورد آزمایش قرار دهد. در این روش، پزشک از یک ابزار لوله‌‌ای شکل و باریک به نام سیستوسکوپ که انتهای آن به یک منبع نور و یک دوربین کوچک مجهز شده است، استفاده می کند.
علت انجام عمل سیستوسکوپی
علت انجام سیستوسکوپی در بیشتر موارد، تشخیص و درمان مشکلات مثانه و مجاری ادرار است که از جمله این موارد می‌توان به بی اختیاری و عدم کنترل ادرار، تکرر ادرار، احتباس ادراری و ناتوانی در دفع ادرار، احساس درد و یا سوزش هنگام دفع ادرار، هماچوری و وجود خون در ادرار، بررسی دردهای لگنی، تعیین علت بروز عفونت‌های ادراری و … اشاره کرد.
همچنین ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری‌هایی مانند سرطان مثانه یا سرطان مجرای ادرار، سنگ مثانه و التهاب مثانه، بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات)، فیستول ادرار و تنگی مجاری ادرار، نمونه برداری از تومورهای کوچک، بررسی توده‌های غیر سرطانی، تشخیص و بررسی مشکل در حالب‌ها (لوله‌هایی که مثانه را به کلیه‌ها وصل می‌کنند) و … از سیستوسکوپی استفاده کرده و این روش تشخیصی را تجویز کند.
افزون بر تشخیص بیماری‌ها و موارد گفته شده، می‌توان از سیستوسکوپی برای درمان بیماری‌های مربوط به مثانه نیز استفاده کرد. به این صورت که پزشک، ابزارهای جراحی کوچکى را به لوله سیستوسکوپ متصل کرده و می‌تواند به کمک آن، حذف تومورهای کوچک مثانه، سنگ‌ها و یا نمونه گرفتن از بافت مثانه را به راحتی انجام دهد. پزشک همچنین ممکن است از روش سیستوسکوپی برای تزریق ماده‌ى حاجب به ناحیه مورد نظر استفاده کند و از این طریق امکان عکس‌برداری با اشعه ایکس را فراهم کند.
خطرات و عوارض جانبی سیستوسکوپی چیست؟
انجام سیستوسکوپی عوارض و مشکلاتی نیز ممکن است ایجاد کند که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:
- بروز عفونت‌های ادراری
انجام سیستوسکوپی به دلیل آن که ممکن است سبب ورود جرم و آلودگی‌هایی به مجاری ادراری شود، احتمال بروز عفونت‌های ادراری را به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل، پزشک داروهای آنتی‌بیوتیک مشخصی را برای بیمار تجویز کرده تا با مصرف آن‌ها در زمان قبل و همچنین بعد از انجام سیستوسکوپی، مانع بروز عفونت‌های ادراری احتمالی شود.
- خونریزی و وجود خون در ادرار
بعد از انجام سیستوسکوپی همچنین ممکن است سبب خونریزی و وجود کمی خون در ادرار فرد شده که خصوصا اگر بیوپسی انجام شده باشد، طبیعی بوده و این خونریزی، غالبا سنگین و وخیم نخواهد بود.
- احساس درد در ناحیه شکم
ممکن است بعد از انجام سیستوسکوپی، در ناحیه شکم خود احساس درد و ناراحتی داشته و یا با سوزش ادراری مواجه شوید. این علائم نیز، اغلب متعادل و طبیعی بوده و با گذشت زمان به آرامی از بین می‌روند.
علائم دیگری مانند ناتوانی در دفع ادرار، داشتن تب و لرز، و تب بیشتر از ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد، احساس ناراحتی هنگام دفع ادرار و … نیز، از جمله علائم و عوارض سیستوسکوپی بوده که اگر بیش از ۴۸ ساعت بعد از انجام این فرآیند تشخیص و درمانی طول کشیده و ادامه داشته باشد، باید حتما به بهترین متخصص اورولوژی در تهران مراجعه کرده و علائم خود را با او در میان بگذارید.
مراقبت های قبل از سیستوسکوپی
قبل از انجام سیستوسکوپی بهتر است بیمار برای مدت زمانی حدود ۶ تا ۸ ساعت، ناشتا باشد. قبل از انجام عمل سیستوسکوپی نیز، لازم است داروها و آنتی بیوتیک‌هایی را که پزشک برایتان تجویز کرده است، در زمان مشخص مصرف کنید. برای انجام این عمل همچنین، از مسکن‌های درون وریدی و یا بیهوشی عمومی استفاده خواهد شد که لازم است خود را برای آن آماده کنید. افزون بر این باید برای دوران نقاهت و بهبودی‌تان نیز برنامه ریزی داشته باشید و به دلیل بیهوشی حین انجام این عمل، بهتر است بعد از سیستوسکوپی به رانندگی نپرداخته و از فرد دیگری برای این کار کمک بگیرید.
مراحل عمل سیستوسکوپی
عمل سیستوسکوپی که به به کمک بیهوشی یا مسکن انجام می‌شود، یک عمل سریع بوده که در مدت زمانی حدود پانزده دقیقه تا نیم ساعت انجام خواهد شد. مراحل انجام این روش تشخیصی و درمانی نیز شامل مراحل زیر است:
- تخلیه مثانه
در مرحله اول و قبل از عمل سیستوسکوپی، از شما خواسته خواهد شد تا مثانه خود را خالی کنید. سپس باید بر روی یک میز ویژه و به پشت دراز بکشید و پس از آن در وضعیتی قرار خواهید گرفت که زانوهای شما خم شده و پاهایتان با استفاده از بندهایی در بالا قرار خواهند گرفت.
- بیهوشی یا بی حسی
در مرحله بعد نیز، بیهوشی و یا بی حسی انجام شده که سبب می‌شود تا احساس خواب آلودگی و ریلکس شدن داشته باشید.
- ورود سیستوسکوپ و انجام معاینه و اقدامات لازم
پزشک متخصص برای وارد کردن دستگاه سیستوسکوپ به مجرای ادرار از یک ژل بی حس کننده برای تسکین درد استفاده خواهد کرد که پس از چند دقیقه، موجب بی حس شدن آلت تناسلی فرد خواهد شد. سپس سیستوسکوپ از طریق نوک آلت تناسلی وارد مجرای ادرار شده که در صورت نیاز، از ابزارهای جراحی و یا نمونه برداری نیز استفاده خواهد شد. دستگاه سیستوسکوپ که مانند تلسکوپ به یک لنز مجهز شده است پس از ورود به مجرای ادراری، تصاویر مربوط به بخش‌های درونی مجرای ادرار و مثانه را در یک صفحه ویدیویی نمایش داده و پزشک از این طریق می‌تواند تمامی قسمت‌ها را به خوبی معاینه کند.
- تزریق محلول استریل به مثانه
در این مرحله نیز، محلول استریل به مثانه تزریق می‌شود که سبب بزرگ شدن مثانه فرد شده تا پزشک بتواند داخل مثانه را بهتر معاینه کند. البته ممکن است هنگام انجام این کار و پر شدن آن توسط محلول استریل، کمی احساس درد داشته باشید که کاملا طبیعی بوده و پس از اتمام مراحل، می‌توانید مثانه خود را تخلیه کنید.
- نمونه برداری از بافت مثانه
همان طور که گفته شد، ممکن است متخصص اورولوژی از سیستوسکوپی برای نمونه برداری نیز استفاده کند که در این صورت، این کار را به وسیله ابزارهای متصل به سیستوسکوپ انجام خواهد داد.
