سنگ کلیه در دوران بارداری یک مشکل شایع نیست، اما در این دوران به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی رخ دهد. این تغییرات میتوانند باعث افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه شوند، زیرا بارداری باعث کاهش تحرک دستگاه ادراری، افزایش دفع کلسیم و اسید اوریک و کاهش دفع سیترات میشود. تشخیص و درمان به دلیل محدودیتهای تصویربرداری و اهمیت سلامت جنین چالشبرانگیز است.
علت سنگ کلیه در بارداری
سنگ کلیه در بارداری که اغلب برای بسیاری از خانم های باردار نیز اتفاق میافتد و بعدا متوجه آن میشوند، به دلایل مختلفی ارتباط دارد که برخی از آن ها به تغییرات فیزیولوژیکی در بدن زنان باردار برمیگردد. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی مانند افزایش هورمون پروژسترون باعث شل شدن عضلات صاف دستگاه ادراری شده و سرعت جریان ادرار را کاهش میدهد، که این امر باعث تجمع ادرار و افزایش خطر تشکیل سنگ های کلیه میشود.
همچنین، افزایش جذب کلسیم در دوران بارداری، به منظور تأمین نیازهای جنین، غلظت کلسیم در ادرار را افزایش میدهد و خطر رسوب گذاری آن را بیشتر میکند. از دیگر عوامل مؤثر میتوان به کمبود مصرف آب و تغییرات در رژیم غذایی اشاره کرد که به افزایش خطر تشکیل سنگ های کلیه منجر خوهد شد. در دوران بارداری با افزایش ماه ها، دستگاه ادراری بزرگ و کشیده تر میشود که خود باعث کندی دفع ادرار و افزایش احتمال تشکیل سنگ میشود.
علائم سنگ کلیه در دوران بارداری
علائم سنگ کلیه در دوران بارداری مشابه علائم سنگ کلیه در شرایط عادی است، اما به دلیل اوضاع خاص بارداری، برخی از این علائم با دیگر عوارض بارداری اشتباه گرفته میشوند. برخی از علائم اصلی عبارتند از:
✳️ درد شدید در ناحیه کمر یا پهلو: این درد به سمت شکم، کشاله ران یا ناحیه تناسلی نیز کشیده میشود. درد سنگ کلیه اغلب ناگهانی و متناوب است و با تغییر موقعیت بدن بدتر نیر بدتر میشود.
✳️ درد و سوزش هنگام ادرار: وجود سنگ در کلیه یا مجاری ادراری باعث احساس درد یا سوزش هنگام دفع ادرار میشود.
✳️ خون در ادرار: که به دلیل آسیب سنگ به مجاری ادراری ایجاد میشود.
✳️ تکرر ادرار: نیاز به ادرار کردن به طور مکرر، به ویژه در مقادیر کم نشانه ای از سنگ کلیه در افراد باردار است.
✳️ تهوع و استفراغ: به دلیل درد شدید، برخی از زنان دچار تهوع و استفراغ میشوند.
✳️ عفونت ادراری: سنگ کلیه باعث عفونت در دستگاه ادراری خواهد شد که با تب، لرز و علائم عفونت همراه است.
تشخیص سنگ کلیه در دوران بارداری
تشخیص سنگ کلیه در دوران بارداری توسط پزشک معمولاً با استفاده از ترکیبی از بررسی علائم بالینی، معاینه فیزیکی و آزمایش های تشخیصی انجام میشود. بهترین متخصص اورولوژی در تهران معمولاً ابتدا علائمی مانند درد شدید پهلو، خون در ادرار و تکرر ادرار را ارزیابی میکند. سپس از آزمایش های خونی و آنالیز ادرار برای بررسی وجود عفونت یا افزایش مواد معدنی مانند کلسیم استفاده میکند.
در صورت لزوم، روش های تصویربرداری بی خطر مانند سونوگرافی بهجای سی تی اسکن یا اشعه ایکس که برای جنین مضر هستند، استفاده میشود تا محل و اندازه سنگ ها مشخص شود. پزشک همچنین مراقب خواهد بود که هرگونه روش تشخیصی و درمانی برای حفظ سلامت مادر و جنین مناسب باشد.
آیا سنگ کلیه در بارداری باعث زایمان زودرس میشود؟
سنگ کلیه در دوران بارداری خطر زایمان زودرس را افزایش میدهد، به ویژه اگر سنگ باعث عفونت یا انسداد مجاری ادراری شود درد شدید، استرس و التهاب را به همراه دارد که به طور غیرمستقیم رحم را تحریک کرده و انقباضات رحمی را افزایش میدهد.
عفونت های ادراری ناشی از سنگ کلیه نیز باعث تشدید خطر زایمان زودرس میشود. از این رو، تشخیص و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد تا از بروز عوارض جدی مانند زایمان زودرس جلوگیری شود. پزشکان معمولاً با دقت وضعیت مادر و جنین را تحت نظر دارند و از روش های درمانی مناسب و ایمن برای کاهش این خطرات استفاده میکنند.
مدیریت درد و ناراحتی سنگ کلیه در دوران بارداری
مدیریت درد و ناراحتی ناشی از سنگ کلیه در دوران بارداری نیازمند رویکردی محتاطانه و ایمن است. در ابتدا، پزشک از روش های غیر دارویی مانند استراحت، استفاده از کمپرس گرم در ناحیه دردناک و تغییر وضعیت بدن برای کاهش ناراحتی استفاده میکند. در صورت نیاز به دارو، مسکن های ملایم مانند استامینوفن معمولاً بهعنوان گزینه ای ایمن برای بارداری تجویز میشوند.
اگر درد شدید باشد یا علائم عفونت وجود داشته باشد، پزشک داروهای ضد درد قوی تری تجویز میکند، اما این باید با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود.
در برخی موارد، نیاز به بستری شدن در بیمارستان است تا به طور مؤثرتر درد کنترل شود و عوارض ناشی از سنگ مدیریت گردد. همچنین، حفظ هیدراتاسیون مناسب با نوشیدن مایعات کافی به تسهیل دفع سنگ ها و کاهش درد کمک میکند. در نهایت، مراقبت های پیشگیرانه و پیگیری های منظم با پزشک برای مدیریت وضعیت ضروری است.
پیشگیری از سنگ کلیه در دوران بارداری
شامل چند راهکار ساده و مؤثر است که به حفظ سلامت مادر و جنین کمک میکند. البته باید بیان کرد که این موارد به طور صد در صدی امکان پیشگیری ندارند اما به هر حال تا حدودی در این امر موثر هستند.
- نوشیدن مایعات کافی (حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب) به ویژه آب، به جلوگیری از غلیظ شدن ادرار و کاهش خطر تشکیل سنگ های کلیه کمک میکند.
- مصرف میوهها و سبزیجات تازه، غلات کامل و منابع پروتئینی با کیفیت به کاهش خطر سنگ کلیه کمک میکند. همچنین، محدود کردن مصرف نمک و پروتئین های حیوانی مفید است.
- در حالی که کلسیم برای سلامت جنین مهم است، مصرف بیش از حد آن خطر تشکیل سنگ ها را افزایش میدهد. در صورتی که سابقه سنگ کلیه دارید، مشورت با پزشک در مورد مقدار مناسب کلسیم در رژیم غذایی ضروری است.
- اجتناب از غذاهای با قند بالا و چربی های اشباع
- فعالیت بدنی منظم به حفظ وزن سالم و کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک میکند.
- مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های دوره ای به شناسایی و مدیریت مشکلات احتمالی کمک میکند.
سوالات متداول سنگ کلیه در بارداری
در اغلب موارد، سنگ کلیه خود به طور مستقیم به جنین آسیب نمیزند، اما عفونت ها یا عوارض ناشی از سنگ خطراتی برای جنین ایجاد میکنند.
مصرف میوهها و سبزیجات، محدود کردن مصرف نمک و پروتئین های حیوانی و حفظ هیدراتاسیون کافی به کاهش خطر تشکیل سنگ های کلیه کمک میکند.
برخی زنان به دلیل عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی یا سابقه خانوادگی در معرض خطر بیشتری قرار دارند، در حالی که دیگران کمتر تحت تأثیر قرار میگیرند.
در نهایت….
سنگ کلیه در دوران بارداری یک چالش جدی نگران کننده برای مادران است، اما با آگاهی، پیشگیری و مدیریت مناسب، میتوان از عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد. درک علائم، پیگیری منظم با پزشک و رعایت نکات بهداشتی مانند هیدراتاسیون مناسب و رژیم غذایی متعادل به حفظ سلامت مادر و جنین کمک خواهد کرد. در صورت بروز علائم یا نگرانی، مهم است که سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا بهترین راهکارهای درمانی و مراقبتی اتخاذ شود. به یاد داشته باشید که هر بارداری منحصر به فرد است و مشاوره پزشکی شخصی در مدیریت وضعیت شما بسیار مؤثر است.