کاری که مجرای ادرار در زنان و مردان انجام می‌دهد هدایت کردن ادرار به بیرون است. علاوه بر این، در مردان نقشی اساسی در انزال نیز دارد. زمانی که یک مشکل مانند زخم، عفونت ادراری و غیره رخ می‌دهد مجرای ادرار مسدود می‌شود و یا شخص به سختی می‌تواند ادرار کند در این حالت به اصطلاح فرد دچار تنگی مجرای ادرار شده است و می‌تواند موجب مشکلات زیادی برای فرد شود. روش‌های درمانی زیادی برای معالجه بیماران وجود دارد. در ادامه به طور مفصل به آن می‌پردازیم.
دو روش برای برطرف کردن این مشکل وجود دارد:
- شیوه‌های اندوسکوپیک
- شیوه‌های آناستوموتیک و انجام عمل جراحی جایگزینی
شیوه های اندوسکوپیک
اتساع مجرای ادراری
با وجود اینکه این شیوه در اغلب موارد انجام می شود ولی در اکثر موارد شیوه درمان خوبی نیست. در مواردی که به انجام اتساع برای چند نوبت در سال نیاز است بهتر است از سایر روش‌ها برای درمان استفاده شود. همچنین در مورد عارضه‌های دیگر ادراری، انجام دیلاتاسیون مجرا که با خونریزی و عفونت همراه است بهتر است به شیوه‌های دیگر معالجه شوند.
به منظور انجام روش دیلاتاسیون در اولین بار بهتر است از اورتروگرافی رتروگرید و یا سیستوسکوپی استفاده گردد، تا موثر بودن این شیوه برای بیمار ثابت شود. دیلاتاسیون با سوندهای فلزی و یا فیلی فورم فالور به آرامی و بدون وارد کردن فشار انجام می‌گیرد. این سوندهای فلزی نوک تیز و باریک هستند و اگر از آن ها استفاده شود باعث ایجاد زخم و خونریزی می‌شوند. در نتیجه برای انجام دیلاتاسیون خیلی خطرناک هستند و خیلی راحت باعث پارگی مجرا می‌شوند. بنابراین، بهتر است برای انجام دیلاتاسیون تا جایی که ممکن است ، از سوندهای با قطرهای بیشتر استفاده شود. اگر تنگی مجرا شدید باشد و نیاز به سوندهای نازک‌تری باشد، فیلی فورم فالور بهتر از دیلاتاتورهای فلزیز جواب می‌دهد. در صورتی که مجرای ادرار کاملا مسدود شده باشد، در نتیجه نمی‌توان از دیلاتاسیون استفاده کرد و در این مواقع باید جراحی باز یا یورتروپلاستی انجام شود.
اورتروتومی داخلی
انجام این روش با بریدن و پاره کردن حلقه تنگی مجرای ادراری انجام می‌شود و انتظار می‌رود که در ناحیه شکاف ایجاد شده، اپی تلیوم گسترش یافته و از اتصال دوباره حلقه تنگی جلوگیری کند. اورتروتومی با بی حسی از ناحیه کمر و یا با بیهوشی عمومی بیمار انجام می‌شود. در صورتی که این تنگی شدید باشد و مجرای ادرار خیلی باریک باشد، باید پیش از شروع به بریدن، گایدوایر درون مجرا قرار داده شود و سپس اورتروتومی برای بیمار انجام شود. باید از ایجاد برش‌های عمیق پرهیز شود، زیرا این خود موجب انحراف آلت تناسلی و زیاد شدن فیبروز می‌گردد.
قرار دادن استنت‌های مجرا
قرار دادن استنت دائم درون مجرا برای درمان تنگی آن، یکی دیگر از روش‌های رایج است. این استنت ها از جنس استیل یا تیتانیوم هستند که با استفاده از سیستوسکوپی بعد از عمل دیلاتاسیون یا اورتروتومی داخلی، در مجرای بولبار قرار داده می‌شوند. این عمل بصورت سرپایی انجام می شود و بعد از عمل بیمار مرخص خواهد شد. از جمله مشکلات استفاده از این روش عود کردن دوباره تنگی درون استنت است که نیاز به گذاشتن دوباره استنت می‌گردد. عود کردن دوباره تنگی مجرای ادرار در ۳۰درصد مواقع اتفاق می‌افتد. جابجا شدن استنت به سمت پروگزیمال یا دیستال از جمله عوارض این شیوه درمانی است که اکثرا در ابتدا و یا پیش از اپی تلیالیزه شدن استنت اتفاق می‌افتد.
درمان تایید شده تنگی مجرای ادرار، که معمولا به شیوه‌های اورتروتومی و دیلاتاسیون جواب نمی‌دهد. عمل یورتروپلاستی است.
در مواردی هم که با شیوه‌های اندوسکوپیک جواب نمی‌دهد، بهتر است از شیوه جراحی باز استفاده گردد. روش‌های جراحی باز، خیلی گسترده هستند و انتخاب یکی از این روش‌ها به نوع تنگی مجرا، طول آن و علت‌اش بستگی دارد.
عمل آناستوموتیک و عمل جراحی جایگزینی
قوانین جراحی باز بر این اساس است که بیمار باید پیش از انجام عمل ادرار استریل داشته و در صورتی که از سوند متمکن سوپراپوبیک استفاده شده است باید تعویض گردد و سپس آنتی بیوتیک با تاثیر گسترده انجام شود. با توجه به شدت تنگی و نوع‌اش، زمان لازم برای حفظ سوند مجرا مشخص می‌شود و باید پیش از خارج کردن سوند، خارج نشدن ادرار از مجرا اثبات گردد.
قرار دادن سوند سیستوستومی، به منظور راحت خارج کردن سوند مجرای ادرار بدون نگرانی است. پس از انجام عمل‌هایی مانند اورتروگرافی رتروگرید و یا سیستویورتروسکوپی پیگیری بیمار پس از ۶ و ۱۲ ماه انجام می‌شود. برای عملی مانند یورتروپلاستی‌های جایگزینی، پیگیری‌های بلندمدتی نیاز است.
تنگی مناتوس
تنگی سر مجرای ادراری تقریبا نادر است ولی ممکن است مردان را در تمام گروه‌های سنی درگیر کند. این نوع تنگی مجرای ادراری در اطفال پس از انجام ختنه اتفاق می‌افتد و معمولا به سادگی با دیلاتاسیون یا مه آ آتوتومی برطرف می‌شود. در مردان جوانی که به بلوغ نرسیده اند تنگی سر مجرا(مه آ) امکان دارد با دستکاری‌های اندوسکوپیک همانند جراحی پروستات اتفاق بیافتد. این مشکل هم با انجام دیلاتاسیون‌های پی در پی توسط خود بیمار جواب دهد و برطرف شود.
تنگ شدن مجرای آلتی (لیکن اسکلروز)
دلیل تنگی مجرای آلتی شامل LS، ضربه خوردن، سونداژ تروماتیزه و عفونت و تورم است. اورتروتومی و دیلاتاسیون در این ناحیه موثر نیست. با توجه به ناحیه آناتومیک این قسمت از مجرای ادراری می توان گفت بهترین روش، یورتروپلاستی جایگزینی است. برای ترمیم و بازسازی مجرای ادراری از گرافت‌ها یا فلاپ‌های موضعی استفاده می گردد. بعد از انجام ترمیم مجرا سوند قرار داده می‌شود و ۱۴روز بعد از انجام عمل، از دور اش اورتروگرافی صورت می گیرد. انجام پانسمان در این ناحیه باید در حد یک نگهدارنده باشد و فشاری به این ناحیه وارد نکند.
تنگ شدن مجرای بولبار
تنگ شدن این قسمت از مجرای ادراری در اثر عفونت، ملتهب شدن یا ترومای زینی به مجرا بوجود می‌آید. تنگی های ناشی از عفونت معمولا درازمدت و مداوم هستند و برعکس تنگی های مرتبط با تروما کوتاه مدت بوده و فقط یکبار اتفاق می‌افتند. نوع درمانی که برای تنگی مجرای بولبار انجام می شود به طول، تعداد و میزان اسپونژیوفیبروز بستگی دارد. برای درمان تنگی‌های کوتاه به اندازه ۱تا ۲ سانتی متر از شیوه درمانی آناستوموز و جدا کردن قسمت تنگ مجرا استفاده می‌شود.
تنگ شدن مجرای ادراری در بانوان
به طور کلی باید گفت این بیماری در زنان بسیار نادر است و شناخته شده ترین علت آن ایاتروزنیک است و علت دیگرش التهاب در این ناحیه است. عموما وجود فیبروز در اطراف ناحیه مجرای ادراری دلیل ایجاد تنگی در این ناحیه است. از جمله نشانه‌های بالینی وجود این مشکل تکرر ادرار و احساس فوریت در ادرار است. همچنین سوزش ادراری، عفونت ادراری، تاخیر در شروع و جریان کم و بی اختیاری ادرار از دیگر علائم آن به حساب می‌آید.
